Toezicht op naleving Sanctieregeling territoriale integriteit Oekraïne 2014 en Sanctieregeling Belarus 2006
Om risico’s voor de nationale veiligheid te voorkomen, moeten bepaalde investeringen, fusies en overnames gemeld worden bij de minister van Economische Zaken en Klimaat. Hiervoor is binnen het ministerie het Bureau Toetsing Investeringen (BTI) opgericht. Dit bureau ontvangt de meldingen en doet onderzoek naar mogelijke risico’s voor de nationale veiligheid. Vanwege de uitzonderlijke situatie in Oekraïne is het BTI ook betrokken bij de sancties die zijn opgelegd aan Rusland en Belarus, in het bijzonder ten aanzien van het eigendom van bedrijven. De ambtenaren van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat die belast zijn met de uitvoering van het stelsel van investeringstoetsen zijn toezichthouder zolang de sanctieregeling van kracht is.
Wat gaat het BTI doen?
Ondernemingen uit Rusland en Belarus, die in Nederland zijn gevestigd, zorgen voor geldstromen die direct of indirect bijdragen aan de oorlog in Oost-Europa. Het BTI ziet erop toe dat Nederlandse ondernemingen geen rechten kunnen uitoefenen over of uitkeringen kunnen ontvangen van dit soort ondernemingen, onder voorwaarden. Dit houdt bijvoorbeeld in dat zo’n onderneming geen dividend mag uitkeren of mag ontvangen voor hun bedrijfsactiviteiten. Het BTI houdt toezicht hierop en kan handhavend optreden, bijvoorbeeld door aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie. Deze rol laat de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de minister van Financiën voor de financiele sector (inclusief het effectenverkeer voor beurs genoteerde ondernemingen) onverlet.
Om welke ondernemingen gaat het?
Het gaat om niet-beursgenoteerde ondernemingen of rechtspersonen die direct of indirect aantoonbaar worden bestuurd door Rusland of Belarus.
Ondernemingsvormen die onder de sancties vallen:
- (niet-beursgenoteerde) bv’s en nv’s;
- overige rechtspersonen: stichtingen, UBO-plichtige verenigingen, onderlinge waarborgmaatschappijen en coöperaties;
- personenvennootschappen: maatschappen, vennootschappen onder firma, en commanditaire vennootschappen;
- rederijen;
- Europese naamloze vennootschappen (SEs);
- Europese coöperatieve vennootschappen (SCEs);
- Europees economisch samenwerkingsverbanden;
- Kerkgenootschappen.
De sancties betekenen overigens niet dat aandeelhouders uit Rusland of Belarus verboden zijn. Het BTI zorgt er alleen voor dat deze aandeelhouders, zolang de sancties gelden, geen rechten kunnen uitoefenen vanuit Nederland. Het eigendom van deze ondernemingen blijft ongewijzigd.
Met welke wetten heeft het BTI te maken?
Niet iedere instantie mag zomaar toezicht houden op bedrijven. Daar zijn wetten en regels aan verbonden. Het wettelijk kader waar het BTI mee te maken heeft bestaat uit de Regeling Oekraïne 2014, Regeling Belarus 2006 en de Sanctiewet 1977.
Op welke rechten houdt het BTI toezicht?
Het BTI houdt toezicht op de rechten van aandeelhouders van gesanctioneerde ondernemingen. Gebruikelijke rechten van aandeelhouders zijn het recht op dividend, het recht om een vergadering bijeen te roepen, het recht om een verzoek om een enquêteprocedure in te dienen en het stemrecht tijdens een aandeelhoudersvergadering. Een voorbeeld hiervan is het recht op dividend. Dividend is geen betaalmiddel, maar het kan wel gebruikt worden om geld, goederen of diensten te verkrijgen. En dat mag niet. Ook mag de ondernemingen niet verkocht worden.
Zijn er uitzonderingen?
Ja, er zijn uitzonderingen. Bijvoorbeeld wanneer een Nederlandse onderneming een moederbedrijf heeft in Rusland of Belarus en kan aantonen dat haar al besluitvorming buiten dit moederbedrijf valt, kan een onderneming in Nederland blijven ondernemen. Meer informatie over beleid rondom internationale sancties is te vinden op de site van rijksoverheid. Specifiek voor ondernemingen is meer informatie beschikbaar bij het Ondernemersloket sancties Rusland van de RVO.
Welke gegevens gebruikt het BTI voor opsporing?
Het BTI kijkt onder andere naar de volledige naam van de onderneming of rechtspersoon, de voornaamste plaats van bedrijvigheid, de plaats waar de onderneming is geregistreerd en de datum of het nummer van de registratie. Wanneer het BTI mensen controleert die zakelijke bezittingen hebben die verbonden zijn aan mogelijk gesanctioneerde bedrijven, kijkt het BTI naar volledige namen en persoonlijke gegevens zoals de geboorteplaats, nationaliteit of het paspoortnummer.
Wanneer is iets of iemand eigenaar van een onderneming?
Een persoon, rechtspersoon of entiteit (bijvoorbeeld een andere onderneming) is eigenaar van een onderneming wanneer zij direct of indirect meer dan 50% eigendomsrechten hebben van een onderneming. Het BTI houdt ook toezicht op sancties die gelden voor het eigendom van ondernemingen die onder zeggenschap staan van gesanctioneerde personen of ondernemingen. Zeggenschap houdt in dat iets of iemand zeer sterke economische controle heeft binnen een onderneming, maar dus niet per se voor meer dan 50% eigenaar is van een onderneming.