Economische veiligheid is een onderwerp dat deel uitmaakt van de brede zorg voor de nationale veiligheid van Nederland.
Bij economische veiligheid kijken we vooral naar activiteiten van het bedrijfsleven die essentieel zijn voor het functioneren van onze economie. Daarnaast gaat het ook om activiteiten met een bedrijfsmatig karakter die door (semi)publieke actoren worden uitgevoerd.
Voorbeelden daarvan zijn de voorziening van electriciteit en telecommunicatie. Een overzicht van alle vitale processen staat op de webpagina’s van de NCTV.
Deze vitale processen zijn zo belangrijk voor de Nederlandse samenleving dat uitval of verstoring tot ernstige maatschappelijke ontwrichting leidt en een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. Deze processen worden in bepaalde gevallen aangeboden door private ondernemingen. Als een kwaadwillende partij zeggenschap verkrijgt over zo’n onderneming kan er een risico voor de nationale veiligheid ontstaan. De Rijksoverheid wil dit voorkomen.
Vitale sectoren en sensitieve technologie
Het stelsel van toetsen voor economische veiligheid bestaat al enige tijd en is in ontwikkeling.
Dit stelsel bestaat uit twee elkaar aanvullende onderdelen:
Het sectorspecifieke deel
Voor de sectoren energie en telecommunicatie bestaat al een stelsel van toetsen van investeringen. Dat is opgenomen in de Elektriciteitswet, de Gaswet en in de Telecommunicatiewet.
De ministeries van EZK en van Defensie werken daarnaast aan een sectorale toets voor overnames in de defensie-industrie.
Het generieke deel
Voor andere vitale processen waarbij investeringen een risico kunnen vormen voor de nationale veiligheid is er sin ds 1 juni 2023 de Wet Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames. Door deze investeringstoets ontstaat een vangnet voor investeringen die niet zijn afgedekt door de sectorspecifieke toetsen voor energie en telecom. Daarnaast maakt deze het mogelijk om investeringen in bedrijven die beschikken over sensitieve technologie te toetsen.
Meldplicht en risicoanalyse
De basis van de investeringstoetsen bestaat uit een meldplicht voor investeringen (en andere activiteiten die onder de specifieke wetgeving vallen) en een risicoanalyse.
Naar aanleiding van die risicoanalyse kunnen de verantwoordelijke ministers voorwaarden stellen aan een investering of deze verbieden.
Voor het energiedomein en het telecomdomein gaat om de minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK).
Welke investeringen?
Onder de verschillende investeringstoetsen vallen – op hoofdlijnen – investeringen waardoor een nieuwe partij zeggenschap verkrijgt.
Zeggenschap is de mogelijkheid om op grond van feitelijke of juridische omstandigheden een beslissende invloed uit te oefenen op de activiteiten van een onderneming.
Welke investeringen onder het toetsingsstelsel vallen en wat de exacte toetsingsdrempel is, verschilt per sector.
Bevoegdheid minister
De bevoegde minister kan voorwaarden stellen aan een overname of investering.
In het uiterste geval, wanneer de bescherming van de nationale veiligheid daarom vraagt, kan de minister de investering tegenhouden door er geen toestemming voor te verlenen.